انتظار فرج در روایات اسلامى
امید و آرزو و دل بستن به آینده بهتر و زندگى مرفّه تر که شامل عنصر خوشبینى نسبت به جریان کلّى نظام طبیعت و سیر تکاملى تاریخ و اطمینان به آینده روشن تر، و طرد عنصر بدبینى نسبت به پایان کار بشر است، در زبان روایات اسلامى «انتظار فرج» خوانده مى شود.
اصل انتظار فرج، از یک اصل کلّى اسلامى و آیات کریمه قرآن مجید مایه مى گیرد، و آن اصل حرمت یأس و نومیدى از لطف و رحمت خداوند است.
مسلمانان بر اثر نویدهاى قرآن کریم و پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) و جانشینان معصوم آن حضرت عقیده دارند که در پایان روزگار، خداوند مردى را از دودمان پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) بر مى انگیزاند که به وسیله او «دین اسلام» را آشکار مى سازد.
این موعود عزیز، بر اساس صحیح ترین و استوارترین مصادر اسلامى و بشارتهاى انبیاى الهى، ونویدهاى کتب مذهبى اهل ادیان، دوازدهمین جانشین رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) و از فرزندان پاک و معصوم على و زهرا(علیهما السلام) و هم نام و هم کنیه پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) است که در بین مسلمانان به عناوین مختلفى چون: «مهدى»، «قائم»، «منتظر»، «صاحب الامر»، «صاحب الزمان»، «حجّه اللّه»، «بقیّه اللّه» و «خَلَف صالح» شهرت دارد.
اینک به قسمتى از این روایات که ما آنها را به عنوان نمونه در اینجا مى آوریم، توجّه فرمایید.
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) مى فرماید:
«لو لم یبق من الدنیا إلاّ یوم لطوّل اللّه ذلک الیوم حتّى یبعث رجلاً منّی ـ أو من أهل بیتی ـ یواطىء اسمه اسمی یملأ الأرض قسطاً وعدلاً کما مُلئت ظلماً وجوراً . . .».
«اگر از دوام دنیا به جز یک روز بیشتر نمانده باشد، خداوند آن روز را به قدرى طولانى مى گرداند تا مردى از دودمان من ـ ویا از اهل بیت مرا ـ برانگیزد که هم نام من است . . . او زمین را پر از عدل و داد مى نماید همچنان که پر از ظلم و جور شده است».( ۱)
همچنین در حدیث دیگرى مى فرماید:
«أبشّرکم بالمهدی یملأ الأرض قسطاً وعدلاً کما مُلئت جوراً وظلماً، یرضى عنه ساکن السّماء وساکن الأرض».
«شما را به حضرت مهدى(علیه السلام) مژده مى دهم که او زمین را پر از عدل و داد مى کند همان طورى که پر از ظلم و ستم شده است. ساکنان آسمان و زمین از او خشنود مى شوند».( ۲)
و نیز در یک حدیث دیگر مى فرماید:
«لاتنقضی الساعه حتّى یملک الأرض رجلٌ من أهل بیتی، یملأ الأرض عدلاً کما مُلئت جوراً».(۳ )
«دنیا به آخر نمى رسد مگر این که مردى از اهل بیت من، تمام جهان را مالک شود; او سراسر روى زمین را پر از عدل کند همچنان که پر از ستم شده باشد».
امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید:
«المهدیّ منّا فی آخر الزمان، لم یکن فی اُمّه من الاُمم مهدی ینتظر غیره».( ۴)
«مهدى(علیه السلام) مردى از دودمان ماست که در آخرالزمان ظاهر مى شود. در همه عالم شخصى به نام مهدى منتظر که مردم انتظارش را مى کشند جز او وجود ندارد. (او یک تن بیشتر نیست)».
از این حدیث شریف استفاده مى شود که مهدى موعود منتظر(علیه السلام) در سراسر عالم یکى است و از دودمان رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) و فاطمه زهرا(علیها السلام) و على مرتضى(علیه السلام)است که در آخر زمان ظهور مى نماید، و هرگز تعددى در آن وجود ندارد، و به قول معروف، «مهدى شخصى است نه نوعى».
امام حسین(علیه السلام) مى فرماید:
«منّا اثنا عشر مهدیّاً، اوّلهم أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب وآخرهم التاسع من ولدی هو الإمام القائم بالحقّ، یحیی اللّه به الأرض بعد موتها، ویظهر به دین الحقّ على الدین کلّه ولو کره المشرکون».( ۵)
«امامان دوازده گانه از ما هستند که اوّل آنها امیرمؤمنان على(علیه السلام) و آخرینشان نهمین فرزند من امام قائم به حقّ است. خداوند به وسیله او زمین مرده را زنده و آباد گرداند، و دین حقّ را بر همه ادیان پیروز گرداند گرچه مشرکان خوش ندارند».
امام باقر(علیه السلام) مى فرماید:
«إنّ الدنیا لاتذهب حتّى یبعث اللّه عزّوجلّ رجلاً منّا أهل البیت یعملُ بکتاب اللّه، لایرى فیکم مُنکراً إلاّ أنکره».( ۶)
«دنیا به پایان نمى رسد تا این که خداى تعالى مردى از خاندان مرا برانگیزد که به کتاب خدا (قرآن) عمل کند، و در میان شما کار زشتى را نبیند جز آنکه از آن جلوگیرى نماید».
امام صادق(علیه السلام) مى فرماید:
«الخلف الصالح من ولدی وهو المهدی، اسمه محمّد وکنیته أبو القاسم یخرج فی آخر الزمان».(۷ )
«خلف صالح از فرزندان من همان مهدى است که نام او «محمّد» و کنیه اش ابوالقاسم است و در آخر زمان ظاهر مى شود».
احمد بن زیاد از امام کاظم(علیه السلام) پرسید:
آیا در میان شما امامان کسى هست که از انظار مردم غایب شود؟
امام(علیه السلام) فرمود:
«آرى، او کسى است که شخصاً از دیدگان مردم غایب مى شود ولى یادش از دلهاى مؤمنان نمى رود; او دوازدهمى ما امامان است که خداوند هر مشکلى را براى او آسان مى کند و هر سختى و ناهموارى را براى او هموار مى نماید. گنجها و معادن زمین را براى او ظاهر مى گرداند و هر دور و درازى را براى او نزدیک و کوتاه مى کند و هر ستمگر گردن کشى را به وسیله او نابود مى سازد و هر شیطان سرکشى را به هلاکت مى رساند. او پسر بانوى کنیزان است که ولادتش بر مردم پوشیده مى ماند . . . تا زمانى که خداوند او را ظاهر گرداند و به وسیله او زمین را پر از عدل و داد کند چنان که پر از ظلم و ستم شده باشد».( ۸ )
آنچه تا بدین جا گفته شد نمونه اى از روایات فراوانى است که در باره آینده تاریخ و انتظار فرج آخرین حجّت خدا از پیشوایان معصوم(علیهم السلام) وارد شده است.
پی نوشتها:
۱- کتاب التاج الجامع للاصول، ج ۵، ص ۳۴۳ و بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۴، ح ۲۷ و بسیارى از کتب حدیث.
۲- فصول المهمّه، ص ۲۹۷ و مسند احمد، ج ۳، ص ۳۷، و منابع دیگر حدیث. التاج الجامع للاصول، ج ۵، کتاب الفتن و علامات الساعه، ص ۳۴۳٫
۳- المهدی الموعود المنتظر، ج ۱، ص ۹۴، ح ۹۰، و بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۸٫
۴- منتخب الاثر، ص ۱۷۱، ح ۹۰، دلائل الامامه طبرى، ص ۲۵۶٫
۵- بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۳۳، ح ۴، منتخب الاثر، ص ۲۰۵، ح ۴ ; کفایه الأثر، ص ۲۳۲ و کمال الدین صدوق با ترجمه فارسى، ج ۱، ص ۴۳۴، باب ۳۰، ح ۳٫
۶- کافى، ج ۸، ص ۳۹۶، ح ۵۹۷ ; و بشاره الاسلام، ص ۲۴۶٫
۷- روزگار رهایى، ج ۱، ص ۳۷۴٫
۸- بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۵۰، ح ۲ ; و کمال الدین، ج ۳، ص ۴۰، ح ۷، باب ۳۴٫
