لیله الرغائب

السلام علیک یا صاحب الزمان

ﺍﻱ ﻳﺎﺭ ﺯ ﺩﻳﺪﻩ ﮔﺸﺘﻪ ﻏﺎﻳﺐ ﺑﺮﮔﺮﺩ
ﺍﻱ ﻫﺠﺮ ﺗﻮ ﺍﻋﻈﻢ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺑﺮﮔﺮﺩ
ﺍﻣﺸﺐ ﺯ ﺧﺪﺍ ﻓﻘﻂ ﺗﻮ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﻢ
ﺍﻱ ﺁﺭﺯﻭی ﺷﺐ ﺭﻏﺎﺋﺐ ﺑﺮﮔﺮﺩ ‎

یلدای مهدوی

قنوت نماز وتر

إل یـــاســـــین

خبر آمدنش را همه جا پخش کنید !
می رسد لحظه میعاد، به امّید خدا ! .

منتقم میرسد و روز ظهور ش، حتماً ،
می شود فاطمه دلشاد، به امّید خدا ! .

حرم خاکی خورشید و قمرهای بقیع ،
عاقبت می شود آباد، به امّید خدا ! .

مثل مشهد، وسط صحن بقیع نصب کنیم ،
دو سه تا پنجره فولاد، به امّید خدا !

لذتی دارد عجب، گر که به ما او گوید :
آفرین ! دست مریزاد ! به امّید خدا ! .

عمل کنیم لطفا

با دست خالی اومدم به روم نیار نداریمو

کـــــــاش نامـــت "بـــــــاران " بود!

انتظار

یوسف فاطمه

امام زمان (عج) در قلب های شماست ، مواظب باشید بیرونش نکنید

زمان ظهور

از امام محمد باقر ع سئوال شد یابن رسول الله

  قائم شما کی خواهد آمد ؟فرمود : هنگامیکه

مردها مانند زنان و زنها شبیه مردان گردند

و مردان به مردان و زنها به زنها اکتفا کنند

.زنها بر زینها سوار شوند وشهادتهای ناحق

قبول و گواهی عادلان رد شود و مردم ریختن خون

یکدیگر و عمل زنا و خوردن ربا را آسان شمارند

بحارالانوار جلد ۱۳ صفحه ۹۶۱

رضایت امام زمان! چگونه؟!

 اگر می‌خواهید رضایت آقا امام زمان (عج) و به دنبال آن رضایت خداوند را به دست بیاورید ، در یک جمله بهترین عمل این است که: آن‌چه را خداوند واجب کرده است ، انجام دهید و آن‌چه را حرام کرده است، ترک نمایید... 

اما شیعیان در عصر غیبت وظایف دیگری دارند که به طور مختصر به برخی از آن‌ها با استفاده از روایات اشاره می‌کنیم.

1. معرفت وشناخت مقام امام وامامت ولایت

الف : لزوم شناخت إمام :

فضیل گفت از حضرت ابو جعفر علیه السّلام شنیدم می‌فرمود : هر کس بدون معرفت امام بمیرد مرگ او چون مردن مردم جاهلیت است هرگز عذر مردم را در شناختن امام نمى‏پذیرند ، کسى که با شناختن امام بمیرد ، او را زیانى نخواهد رسید چه جلوتر از ظهور امام بمیرد یا بعد از آن و کسى که بمیرد ؛ در حالی که امامش را شناخته ، از دنیا برود ، مانند کسى است که با قائم عجل اللَّه فرجه در خیمه او بوده‏ است .

سلمة بن عطا از حضرت صادق علیه السّلام نقل کرد که فرمود:

حضرت امام حسین علیه السّلام در میان اصحاب خود فرمود : اصحاب من ! خداوند مردم را آفرید تا او را بشناسند وقتى شناختند او را مى‏پرستند وقتى او را پرستیدند از پرستش دیگران دست میکشند.

دیگر گناه نکنیم...

از مأموریت که برگشت، خوشحال بود. پرسید:

راستی فرمانده: گمراه کردن این ها چه فایده ای دارد؟

ابلیس جواب داد:

امام این ها که بیاید، روزگار ما سیاه خواهدشد

این ها که گناه می کنند، امامشان دیرتر می آید...

ویژگی یاران امام زمان (ع) در کلام امام صادق (ع)

حضرت امام صادق(ع) در روایتی ویژگی‌ها و برنامه‌های کسانی را که می‌خواهند از یاران امام زمان(عج) باشند، بیان کرده‌اند. «من سرّه ان یکون من اصحاب القائم فلینتظر و لیعمل بالورع و محاسن الاخلاق؛ هر کس خوشحال می‌شود و دوست دارد که درشمارِ یاران حضرت مهدی(عج) باشد، باید  سه ویژگی داشته باشد: منتظر بودن، با ورع بودن، اخلاق کریمانه و بزرگوارانه داشتن».

ویژگی نخست: منتظر بودن

انتظار کشیدن ـ که از وظایف یاران  امام مهدی(عج) است ـ یک حالت و عمل قلبی و درونی‌ است که آثار و برکت‌های فراوان بیرونی هم دارد. انسان منتظر،  دائماً به در نگاه می‌کند. پیوسته در درون و باطن به عالم بالا نگاه می‌کند که آقایش چه زمانی تشریف می‌آورد.

پس  اوّلین اثر انتظار، این است که انسان را دائماً به یاد منتظَر می‌اندازد؛  یعنی در حقیقت، انسان منتظِر، یک لحظه هم از یاد آن حضرت غافل نیست. دومین اثر، آماده شدن و مهیّا شدن برای آمدن امام زمان(عج) است. شخصی از امام  صادق(ع) می‌پرسد: متی الفرج؛ آقاجان! گشایش و فرج شما اهل بیت(ع) چه زمانی  است؟ امام فرمودند: «مالک و الفرج و انت ممن ترید الدّنیا!؟؛ تو را به فرج  چه کار در حالی که از کسانی هستی که دنیا را می‌خواهند و دنیاطلبند؟! کسی  می‌پرسد فرج چه زمانی است، که خود را برای آن ساخته و آماده کرده است. تو  فرج را برای آن می‌خواهی که دنیایت آباد شود! مشکلات اقتصادی و سیاسی برود! تو خود آقا را نمی‌خواهی. آقا بیاید تا دنیایت را آباد کند. بنابراین  پرسشت بی‌جاست!» پس مهم، آماده بودن برای ظهور است.

اثر سوم انتظار، لحظه شماریِ انسانِ منتظر برای آمدن آن حضرت(عج) است. لحظه  لحظه می‌گوید: خدا کند تو بیایی!. اصلاً آمدن حضرت(عج) را در خواب می‌بیند. نه اینکه بگوید ـ نعوذبالله ـ آقا تا هزار سال دیگر هم ظهور نمی‌کند.

ویژگی دوم: با ورع بودن

دومین ویژگی یاران امام زمان(عج) تهذیب نفس و خودسازی است. در اسلام، یک منطقه  ممنوعه داریم و یک منطقه قُرق. منطقه ممنوعه، گناه است و منطقه قرق شده،  مکروهات و شبهات.

دوری از گناه، تقوا و  دوری از مکروهات و شبهات، ورع نام دارد. اگر کسی بگوید: می‌روم و در مرز  سرزمین گناه می‌ایستم و گناه نمی‌کنم بداند که شیطان می‌آید و آرام به گناه هلش می‌دهد!

برای حفظ خودمان، باید یک سری مستحبّات را انجام دهیم. مستحبّات، بازوی واجبات است و باید یک سری  مکروهات را هم ترک کنیم. دوری از مکروهات، به دوری از حرام و گناه کمک  می‌کند.

پس امام صادق(ع) می‌فرماید: «هر کس می‌خواهد از یاران مهدی(عج) باشد، علاوه بر ترک گناه، باید از شبهات هم  دوری کند؛ یعنی مواظب باشد که هر چیزی که در آن شبهه عقلی وعرفی است (نه  شبهه برخاسته از وسوسه!) مرتکب نشود.»

ترک  شبهات میان انسان و امام زمان(عج) سنخیّت و تشابه به وجود می‌آورد. البتّه  حضرت(ع) درجات و مقاماتش بی‌نهایت است و این یک درجه از آنهاست. ایشان  دریای تقوا و ورع هستند و اینها که ما گفتیم، یک قطره بود. باید قطره شد،  آنگاه به دریا پیوست!

نکته جالب دیگری که از این قسمت از روایت می‌توان استفاده کرد، این است که «اهل ورع، اهل کار  وکوشش هستند، نه اهل خانه نشستن و کاری با جامعه نداشتن!» زیرا می‌فرماید: «فلیعمل بالورع؛ یعنی اهل حرکتند، امّا با ورع در میان مردم زندگی می‌کند. یاران حضرت(ع) ورع را پشت کفه ترازو و در محلّ کار خود، همراه دارند.»
   

  ویژگی سوم: داشتن محاسن اخلاق

ویژگی سوم یاران امام زمان(عج) داشتن اخلاق کریمانه است.

این صفاتی که فطرت، به خوبی آنها شهادت می‌دهد و امامان معصوم(ع) از آنها مدح و تمجید کرده‌اند، باید در وجود یار و یاور مهدی(عج) باشد. مانند سه صفتی که در این روایت شریف آمده است.

امام صادق(ع) می‌فرمایند: «سرور خلق‌های نیک وخوب، سه خصلت است؛ اهل انصاف بودن، مواسات با برادران دینی و همواره به یاد خدا بودن.» پس اوّلین سیّد و سرور اعمال، انصاف است. انسان باید در همه چیز اهل انصاف  باشد؛ در داوری میان دیگران، در گفتار، در معامله، در روبه‌رو شدن با مردم، در نگاه و در هر جایی که بشر در آنجا به رعایت انصاف نیاز دارد.

همین صفت انصاف داشتن اگر در انسان به وجود آید، ربط معنوی و روحی میان او و  امام زمان(عج) برقرار می‌شود، داستان پیرمرد قفل ساز که به سبب همین منصف  بودن، خدمت امام زمان(عج) می‌رسید، معروف است.

دومین عملی را که آقای اعمال شمردند، مواسات با برادران دینی است؛ یعنی به آنها  در مسائل مالی کمک برساند و یاری کند. خیلی بد است که در میان مسلمانان،  شخصی ورشکست شود و کارش به زندان بکشد، امّا همه اطرافیان او میلیون‌ها  تومان پول داشته باشند! آیا با این وضع می‌شود توقّع داشت که از یاران حضرت مهدی(عج) بود؟! حضرت می‌فرمایند: «این دوست من است، چرا گرفتاری او را حل  نکردید؟!» اولیای خدا در زندگی مواسات داشتند. امامان معصوم(ع) اهل مواسات  بودند.

سومین عمل برجسته، به یاد خدا بودن  در همه حال است. چه در خلوت و چه در جلوت؛ چه در میان مردم و چه دور از  مردم؛ چه در بیداری و چه در خواب! یاد قلبی و باطنی خدا را در همه حال  داشته باشید.

با توجّه به این روایات، روشن می‌شود که یاران حضرت مهدی(عج)، دارای چنان ویژگی‌ها و اوصاف برتر و  کم‌نظیری هستند که به حق در این مقام و موقعیّت قرار گرفته‌اند و بدین جهت  نقش مهمّی در پیروزی آن قیام جهانی خواهند داشت.

تذکّر این نکته ضروری است که ظهور حضرت موقوف به انقضای اجل و سرآمد حکمت وتحقّق شرایط و ظهور علامات است؛ زیرا غیبت حضرت را مدّتی است معلوم و حجاب را  مصلحتی و ظهور را شرایطی.
منبع: ماهنامه موعود شماره ۱۱۷

 

 

مطالبی درباره 313 نفر؛ یاران امام زمان (عج)

آیا با 313 نفر می توان در جنگ پیروز شد؟  البته قیام امام زمان (عج) یک قیام ویژه است که نمی توان درباره جزییات آن به راحتی قضاوت کرد. در عین حال بنا نیست همه یاران حضرت تنها همین 313 نفر باشند.
در روایات درباره یاران حضرت، چند عدد بیان شده است. در برخی روایات به 313 نفر و در برخی روایات دیگر، به ده هزار نفر اشاره شده است.
ابوبصیر از امام صادق (ع) نقل می کند که حضرت فرمود: «تا حلقه کامل نگردد، قائم خروج نمی کند. گفتم کامل شدن حلقه به چند نفر است: فرمود: ده هزار نفر». (2)
در برخی روایات دیگر نیز به دوازده تا پانزده هزار نفر اشاره شده است. امام علی (ع) فرمود: «مهدی میان دوازده تا پانزده هزار یاور قیام خواهد کرد». (3)
در برخی روایات دیگر به توده های انبوهی اشاره شده که از نقاط گوناگون جهان، به ویژه مشرق زمین به یاری امام می شتابند. (4)
از مجموع این روایات می توان به این جمع بندی رسید که فرماندهان اصلی و مهم ترین یاران حضرت مهدی (عج) همان 313 نفر هستند، ولی در رده های بعدی، ده تا پانزده هزار نفر جزو یاران خاص حضرت هستند و در نگاهی کلی، هزاران، بلکه میلیون ها سرباز در این قیام حضور دارند.
در برخی روایات هم به تکمیل یاران حضرت اشاره شده است. امام صادق (عج) فرمود: «سیصد و سیزده نفر با او بیعت می کنند. او تا هنگام کامل شدن ده هزار نفر در مکه اقامت کرده، سپس رهسپار مدینه می شود». (5)

 

این 313 نفر اهل کجا هستند؟
 در این باره نمی توان به طور قطع و یقین سخن گفت، ولی از روایات به دست می آید که این افراد از مناطق گوناگون عالم هستند و از نظر معنوی، برترین و کامل ترین افراد زمان خود به شمار می آیند که به محض شنیدن ندای امام زمان (عج) در مکه، به سرعت خود را به آن حضرت می رسانند.
از آنجا که این افراد، فرماندهی قیام حضرت در مناطق گوناگون را بر عهده خواهند داشت، به طور طبیعی، از مناطق مختلف عالم و شهرهای متفاوت خواهند بود.
در روایات آمده که در آغاز 45 تن از نُه قبیله و شهرهای مختلف نزد حضرت گرد می آیند، سپس به این عده افزوده می شود و از شهرهای مختلف و دوردست یاران حضرت با سرعت ویژه ای به سوی حضرت رهسپار می شوند و دور حضرت حلقه می زنند، در حالی که برخی از آن ها حتی هم دیگر را نمی شناسند.
در منابع دینی از بیش از هشتاد شهر و دیار نام برده شده که این عده (313 نفر) از آن شهرها هستند؛ شهرهایی مانند قم، کوفه، طالقان، گرگان، طبرتان، طرابلس، بیروت، دمشق، ری، فلسطین، قزوین، شیراز، دیلمان، بصره، اهواز و کرمان. (6)

 

این 313 نفر از نظر سن و جنسیت و نژاد چگونه اند؟ 
 آن چه در حلقه یاران حضرت مهدی (عج) مهم است، ایمان و تقوا و قابلیت همراهی در قیام جهانی حضرت است، نه چیزی دیگر و به همین خاطر در این جمع ویژه، نه سن و سالم و مقام، موضوعیت دارد، نه جنسیت افرا و نه نژاد و رنگ و ملیت.
در بعضی روایات آمده که زنان تعدادی از یاران امام زمان (عج) را تشکیل می دهند. امام باقر (ع) فرمود: «سوگند به خدا، سیصد و چند نفر بدون وعده پیش گرد می آیند که در میان آنان پنجاه زن است». (7)
وجود زنان در میان یاران خاص و وزیران حضرت مهدی (عج) نشانه جایگاه والای زنان در انقلاب جهانی حضرت است. هم چنین یاران حضرت از صنف و نژاد ویژه ای نیستند، بلکه از گروه ها و نژادهای گوناگون و از سراسر جهان هستند. چنان که از روایات به دست می آید، اکثریت قریب به اتفاق یاران امام زمان (عج) را جوانان تشکیل می دهند.
امام علی (ع) فرمود: «یاران مهدی (عج) جزو جوانان اند و پیر و کهن سال در میان آنان وجود ندارد، جز تعداد اندکی». (8)
البته در این که مقصود از جوان بودن در این روایت چیست، دقیقاً نمی توان اظهار نظر کرد. شاید مقصود از جوان بودن آن است که یاران حضرت از نظر روحیه و قدرت و توان جوان هستند، ولی احتمال این که منظور از یاران جوان، سن کم آنان باشد، بسیار زیاد است. در مجموع می توان گفت بیشتر یاران حضرت مهدی (عج)، جوان و نیرومندند.

 

پی‌نوشت ها :
 

1. کمال الدین و تمام النعمه، ج2، ص 672.
2. کتاب الغیبه، ص 307.
3. اعلام والفتن، ص 65.
4. بحار الانوار، ج 51، ص 316.
5. ارشاد مفید، ج 2، ص 383.
6. اعیان الشیعه، ج 2، ص 84.
7. بحار الانوار، ج 52، ص 223.
8. همان، ج 53، ص 334.

زنگی نامه حضرت مهدی(ع)

محمد بن حسن عسکری (عج) آخرین امام از امامان دوازده گانه شیعیان است. در ١۵ شعبان سال ٢۵۵ هـ.ق در سامرا به دنیا آمد و تنها فرزند امام حسن عسکری (ع)، یازدهمین امام شعیان ما است. مادر آن حضرت نرجس (نرگس)است که گفته اند از نوادگان قیصر روم بوده است. «مهدی» حُجَت، قائم منتظر، خلف  صالح، بقیه الله، صاحب زمان، ولی عصر و امام عصر از لقبهای آن حضرت است.

 

تولد امام زمان (عج) پنهان نگاهداشته شد و امام حسن عسکری (ع) خبر آن را تنها به عده ای از شیعیان داده بود. حضرت در سال ٢٦٠ هـ ق پس از وفات پدر به امامت رسید. امامت ایشان بنا به حدیثهای بسیاری بود که از پیامبر (ص) و امامان پیشین روایت شده بود. امام زمان (عج) پس از آنکه بر جنازه پدر نماز گزارد از چشم مردمان پنهان شد. سبب پنهان شدن آن حضرت این بود که خلیفه های عباسی تصمیم به کشتن او داشتند.

 

 بنا به اخبار و روایات شیعه غیبت آن حضرت دو بار صورت گرفته است. دوران غیبت نخست را که تا سال 329 هـ ق ادامه داشت دوران غیبت صغرا یا دوره نیابت خاصه می نامند. در این سالها امام  به وسیله چهار نفر از نمایندگان خاص خود با شیعیان ارتباط داشت. این چهار تن که آنان را نواب اربعه (نایبان چهارگانه) می خوانند عبارتند از:

 

 ١- عثمان بن سعید بن عمری، از یاران امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) او به دستور امام حسن عسکری تا پایان عمر نایب امام زمان (عج) بود.

 

٢- ابوجعفر محمدبن عثمان بن سعید، از شاگردان یاران امام حسن عسکری که پس از مرگ از پدرش، عثمان بن سعید بن عمری، نیابت امام زمان (عج) را به عهده گرفت، او در سال ۳۰۴ یا ۳۰٥ هـ ق در بغداد درگذشت.

 

 ۳- حسین بن روح نوبختی که دستیار محمدبن عثمان بن سعید بود و پس از مرگ وی نیابت امام را به عهده گرفت و در سال ۳۲٦ در بغداد درگذشت.

 

 ٤- علی بن محمد سُمری که بنا به وصیت حسین بن روح نوبختی نایب امام شد و در حدود دو سال رابط امام و شیعیان بود. او در نیمه شعبان ۳٢۹ در بغداد درگذشت.

انتظار فرج در روایات اسلامى

امید و آرزو و دل بستن به آینده بهتر و زندگى مرفّه تر که شامل عنصر خوشبینى نسبت به جریان کلّى نظام طبیعت و سیر تکاملى تاریخ و اطمینان به آینده روشن تر، و طرد عنصر بدبینى نسبت به پایان کار بشر است، در زبان روایات اسلامى «انتظار فرج» خوانده مى شود.

اصل انتظار فرج، از یک اصل کلّى اسلامى و آیات کریمه قرآن مجید مایه مى گیرد، و آن اصل حرمت یأس و نومیدى از لطف و رحمت خداوند است.

مسلمانان بر اثر نویدهاى قرآن کریم و پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) و جانشینان معصوم آن حضرت عقیده دارند که در پایان روزگار، خداوند مردى را از دودمان پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) بر مى انگیزاند که به وسیله او «دین اسلام» را آشکار مى سازد.

این موعود عزیز، بر اساس صحیح ترین و استوارترین مصادر اسلامى و بشارتهاى انبیاى الهى، ونویدهاى کتب مذهبى اهل ادیان، دوازدهمین جانشین رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) و از فرزندان پاک و معصوم على و زهرا(علیهما السلام) و هم نام و هم کنیه پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) است که در بین مسلمانان به عناوین مختلفى چون: «مهدى»، «قائم»، «منتظر»، «صاحب الامر»، «صاحب الزمان»، «حجّه اللّه»، «بقیّه اللّه» و «خَلَف صالح» شهرت دارد.

اینک به قسمتى از این روایات که ما آنها را به عنوان نمونه در اینجا مى آوریم، توجّه فرمایید.

پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) مى فرماید:

«لو لم یبق من الدنیا إلاّ یوم لطوّل اللّه ذلک الیوم حتّى یبعث رجلاً منّی ـ أو من أهل بیتی ـ یواطىء اسمه اسمی یملأ الأرض قسطاً وعدلاً کما مُلئت ظلماً وجوراً . . .».

«اگر از دوام دنیا به جز یک روز بیشتر نمانده باشد، خداوند آن روز را به قدرى طولانى مى گرداند تا مردى از دودمان من ـ ویا از اهل بیت مرا ـ برانگیزد که هم نام من است . . . او زمین را پر از عدل و داد مى نماید همچنان که پر از ظلم و جور شده است».^{( ۱)}

همچنین در حدیث دیگرى مى فرماید:

«أبشّرکم بالمهدی یملأ الأرض قسطاً وعدلاً کما مُلئت جوراً وظلماً، یرضى عنه ساکن السّماء وساکن الأرض».

«شما را به حضرت مهدى(علیه السلام) مژده مى دهم که او زمین را پر از عدل و داد مى کند همان طورى که پر از ظلم و ستم شده است. ساکنان آسمان و زمین از او خشنود مى شوند».^{( ۲)}

و نیز در یک حدیث دیگر مى فرماید:

«لاتنقضی الساعه حتّى یملک الأرض رجلٌ من أهل بیتی، یملأ الأرض عدلاً کما مُلئت جوراً».^{(۳ )}

«دنیا به آخر نمى رسد مگر این که مردى از اهل بیت من، تمام جهان را مالک شود; او سراسر روى زمین را پر از عدل کند همچنان که پر از ستم شده باشد».

امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید:

«المهدیّ منّا فی آخر الزمان، لم یکن فی اُمّه من الاُمم مهدی ینتظر غیره».^{( ۴)}

«مهدى(علیه السلام) مردى از دودمان ماست که در آخرالزمان ظاهر مى شود. در همه عالم شخصى به نام مهدى منتظر که مردم انتظارش را مى کشند جز او وجود ندارد. (او یک تن بیشتر نیست)».

از این حدیث شریف استفاده مى شود که مهدى موعود منتظر(علیه السلام) در سراسر عالم یکى است و از دودمان رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) و فاطمه زهرا(علیها السلام) و على مرتضى(علیه السلام)است که در آخر زمان ظهور مى نماید، و هرگز تعددى در آن وجود ندارد، و به قول معروف، «مهدى شخصى است نه نوعى».

امام حسین(علیه السلام) مى فرماید:

«منّا اثنا عشر مهدیّاً، اوّلهم أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب وآخرهم التاسع من ولدی هو الإمام القائم بالحقّ، یحیی اللّه به الأرض بعد موتها، ویظهر به دین الحقّ على الدین کلّه ولو کره المشرکون».^{( ۵)}

«امامان دوازده گانه از ما هستند که اوّل آنها امیرمؤمنان على(علیه السلام) و آخرینشان نهمین فرزند من امام قائم به حقّ است. خداوند به وسیله او زمین مرده را زنده و آباد گرداند، و دین حقّ را بر همه ادیان پیروز گرداند گرچه مشرکان خوش ندارند».

امام باقر(علیه السلام) مى فرماید:

«إنّ الدنیا لاتذهب حتّى یبعث اللّه عزّوجلّ رجلاً منّا أهل البیت یعملُ بکتاب اللّه، لایرى فیکم مُنکراً إلاّ أنکره».^{( ۶)}

«دنیا به پایان نمى رسد تا این که خداى تعالى مردى از خاندان مرا برانگیزد که به کتاب خدا (قرآن) عمل کند، و در میان شما کار زشتى را نبیند جز آنکه از آن جلوگیرى نماید».

امام صادق(علیه السلام) مى فرماید:

«الخلف الصالح من ولدی وهو المهدی، اسمه محمّد وکنیته أبو القاسم یخرج فی آخر الزمان».^{(۷ )}

«خلف صالح از فرزندان من همان مهدى است که نام او «محمّد» و کنیه اش ابوالقاسم است و در آخر زمان ظاهر مى شود».

احمد بن زیاد از امام کاظم(علیه السلام) پرسید:

آیا در میان شما امامان کسى هست که از انظار مردم غایب شود؟

امام(علیه السلام) فرمود:

«آرى، او کسى است که شخصاً از دیدگان مردم غایب مى شود ولى یادش از دلهاى مؤمنان نمى رود; او دوازدهمى ما امامان است که خداوند هر مشکلى را براى او آسان مى کند و هر سختى و ناهموارى را براى او هموار مى نماید. گنجها و معادن زمین را براى او ظاهر مى گرداند و هر دور و درازى را براى او نزدیک و کوتاه مى کند و هر ستمگر گردن کشى را به وسیله او نابود مى سازد و هر شیطان سرکشى را به هلاکت مى رساند. او پسر بانوى کنیزان است که ولادتش بر مردم پوشیده مى ماند . . . تا زمانى که خداوند او را ظاهر گرداند و به وسیله او زمین را پر از عدل و داد کند چنان که پر از ظلم و ستم شده باشد».^{( ۸ )}

آنچه تا بدین جا گفته شد نمونه اى از روایات فراوانى است که در باره آینده تاریخ و انتظار فرج آخرین حجّت خدا از پیشوایان معصوم(علیهم السلام) وارد شده است.

پی نوشتها:
۱- کتاب التاج الجامع للاصول، ج ۵، ص ۳۴۳ و بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۴، ح ۲۷ و بسیارى از کتب حدیث.

۲- فصول المهمّه، ص ۲۹۷ و مسند احمد، ج ۳، ص ۳۷، و منابع دیگر حدیث. التاج الجامع للاصول، ج ۵، کتاب الفتن و علامات الساعه، ص ۳۴۳٫

۳- المهدی الموعود المنتظر، ج ۱، ص ۹۴، ح ۹۰، و بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۸٫

۴- منتخب الاثر، ص ۱۷۱، ح ۹۰، دلائل الامامه طبرى، ص ۲۵۶٫

۵- بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۳۳، ح ۴، منتخب الاثر، ص ۲۰۵، ح ۴ ; کفایه الأثر، ص ۲۳۲ و کمال الدین صدوق با ترجمه فارسى، ج ۱، ص ۴۳۴، باب ۳۰، ح ۳٫

۶- کافى، ج ۸، ص ۳۹۶، ح ۵۹۷ ; و بشاره الاسلام، ص ۲۴۶٫

 ۷- روزگار رهایى، ج ۱، ص ۳۷۴٫

 ۸- بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۵۰، ح ۲ ; و کمال الدین، ج ۳، ص ۴۰، ح ۷، باب ۳۴٫

والاترین عمل،انتظار فرج

پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود:

«افضل اعمال امّتى انتظار الفرج.»^(۱)

برترین کارهاى امت من انتظار فرج است.

و فرمود:

«انتظار الفرج عباده.»^(۲)

انتظار فرج عبادت است.

و فرمود:

«افضل العباده انتظار الفرج.»^(۳)

والاترین عبادت، انتظار فرج است.

و فرمود:

«افضل جهاد امّتى انتظار الفرج.»^{( ۴)}

بالاترین جهاد امت من، انتظار فرج است.

 در میان همه خلایق، امّتى والاتر از امّت حضرت محمّد(صلى الله علیه وآله وسلم)نمى توان یافت، و چون چنین است در میان چنین اعمال والایى از امّت پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم)والاتر از «انتظار فرج» نمى توان یافت، چون «انتظار فرج» انتظار «قدرت اسلام و توحید» است. انتظار «حاکمیّت وحى و ولایت» است، انتظار اجراى حدود الهى و احکام قرآنى است.

از دیگر سو، «انتظار فرج» عمل است، کار و تلاش و تکاپو است و چه عملى از مقدمه سازى براى قدرتمند گشتن اسلام و توحید و به حاکمیت رسیدن وحى و ولایت و اجرا شدن حدود الهى و احکام قرآنى، مقدّس تر و پسندیده تر و با فضیلت تر است؟

 در کلام نورانى پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) به همین بسنده نمى شود که «انتظار فرج»، والاترین عمل از والاترین امّت به شمار رود. بلکه بالاترین درجه از با ارزش ترین عمل مؤمنین یعنى «عبادت» که نمایش خالصانه اطاعت و بندگى خداست، به آن اختصاص مى یابد.

«انتظار فرج»، عبادت است زیرا جلوه اى زیبا از گردنگزارى به فرمان خدا و گردنفرازى در برابر طاغوتان است و قصد قربت مى طلبد. و بالاترین عبادت است چون رنگ گرفته از ایمانى راستین به خدا و پیامبر و رستاخیز، و برخاسته از باورى پویا به امامت و ولایت و حق حاکمیت قرآن، و مستلزم ایثار و استقامت و فداکارى است.

و به این نیز اکتفا نمى شود بلکه «انتظار فرج» نه تنها جهاد، بلکه بالاترین جهاد امت پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم)محسوب مى شود. جهاد که خود شورانگیزترین و سرنوشت سازترین حرکت عبادى مؤمنان است، درجاتى دارد و برترین این درجات در کلام نورانى امین وحى به «انتظار فرج» اختصاص یافته است.

راستى این چه شکوه شگرفى است که در «انتظار فرج» نهفته و آن چه حماسه و شور شعورى است که چنین منزلتى شگفت به «انتظار فرج» بخشیده است؟!

منبع: کتاب انتظار بهار و باران

پی نوشتها:
[۱] ـ الزام الناصب، ص ۱۳۷ و بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲٫

[۲] ـ مدرک پیشین.

[۳] ـ نهج الفصاحه، ص ۷۸، ینابیع الموده، ج ۳، ص ۱۶۹٫

[۴] ـ تحف العقول، ص ۳۳، بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۱۵۶٫

 

دین بر پایه انتظار

انتظار امام زمان(علیه السلام) از چنان عظمتى بر خوردار است که در برخى روایات، نه در ردیف فروع دین بلکه در شمار اصول و قواعد اساسى دین قرار گرفته است.

انتظار در کنار شهادت به توحید (شهاده أن لا اله اِلاّ اللّه) و ایمان به پیامبر (و أنَّ محمّداً عبده و رسوله) و اعتراف به قرآن (تقرّ بماجاء من عنداللّه) و اقرار به ولایت (والولایه لنا اهل البیت) چه مفهومى جز اصل اساسى بودن آن دارد؟

دین اسلام بدون «انتظار قائم(علیه السلام)» ناقص مى ماند، چنانکه اگر «ولایت على(علیه السلام) » نمى بود ناقص مانده بود. پس همچنانکه اعلام ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) باعث تکمیل دین و اتمام نعمت الهى و رضایت خدا نسبت به اسلام بود، انتظار مهدى(علیه السلام) نیز موجب کمال دین و تمام نعمت و رضاى خداوند است.

خداوند «دین بى ولایت» را نمى پذیرد چنانکه «ولایت بى انتظار» را نمى پذیرد و این خود به این معناست که خداوند «دین بى انتظار» را نمى پذیرد و همین است که امام صادق(علیه السلام)همه آن اصول را تحت این عنوان مى فرماید که:

       «اَلا اخبرکم بما لایقبل اللّه عزّوجلّ من العباد عملاً اِلاّ به».^{( ۱ )}

       «آیا شما را خبر ندهم از آنچه که خداوند بدون آن هیچ عملى را از بندگانش نمى پذیرد؟»

و امام باقر(علیه السلام) از مضمونى شبیه به آنچه ذکر شد عنوانى روشن تر و رساتر ذکر مى فرماید:

             «الدّین الّذى یقبل اللّه فیه العمل.»

             «دینى که خداوند بر اساس آن عمل بندگانش را مى پذیرد.»^{( ۲ )}

در این حدیث شریف که در غیبت نعمانى و امالى شیخ طوسى و اصول کافى با مختصر اختلافى نقل شده و با وجوه مختلفه آن در کتاب ارزشمند بحارالأنوار نیز آمده است، اصولى دیگر چون برائت از دشمنان اهلبیت و تسلیم بودن در برابر فرمان امامان(علیهم السلام) و پرهیزگارى و سخت کوشى در راه دین و ثبات و طمأنینه نیز ذکر شده است.

و از مجموع آن نکاتى چند در خور تأمّل است:

۱ ـ انتظار یکى از پایه هاى اساسى دینِ مورد قبول خداوند را تشکیل مى دهد.

۲ ـ قرار گرفتن انتظار حضرت مهدى(علیه السلام) در کنار شهادت به توحید و نبوّت و ولایت، حاکى از شدّت اهمیّت و اعتبار آن در نزد خداوند است.

۳ ـ خداوند بر اساس مجموعه اصول مذکور است که اعمال بندگانش را مى پذیرد، بنابراین اگر نقصى از ناحیه هر یک از اصول پیش آید مقتضى براى قبولى اعمال حاصل نخواهد گشت، و بر اساس همین نکته است که مى توان گفت: «هیچ عملى را از بنده غیر منتظِر نمى پذیرند.»

۴ ـ آمدن دو اصل پرهیزکارى و سخت کوشى (ورع و اجتهاد) همردیف با انتظار قائم(علیه السلام)علاوه بر تصریح به جدایى ناپذیر بودن «انتظار و ورع» و نیز «انتظار و اجتهاد»، به کامل نبودن دین بدون آندو نیز، دلالت دارد; همچنانکه به عدم قبول انتظار بدون آندو اشاره دارد.

۵ ـ در پایان حدیث این عبارت آمده است:

             «إنّ لنا دولهً یجیئ اللّه بها اذا شاء.»

             «ما را دولتى هست که هر زمان خدا بخواهد آن را پدیدار خواهد ساخت.»^{( ۳ )}

این عبارت را مى توان «حکمت انتظار» دانست، یعنى از آنرو که دولت پایدار و جهانى اهلبیت(علیهم السلام)روزى به دست امام زمان(علیه السلام) و به اراده خدا عملى خواهد گشت و در آن همه اهداف پیامبران(علیهم السلام)تعالیم قرآن و اهلبیت تحقق خواهد، یافت شایسته است که مسلمان موحّد چشم انتظار آن باشد و این انتظار از اصول اساسى دینش به شمار آید.

 منبع: کتاب  انتظار بهار و باران، انتشارات مسجد مقدس جمکران

پی نوشت ها:
۱ ـ بحار، ج ۵۲، ص ۱۴۰ بنقل از غیبت نعمانى.

۲ ـ امالى طوسى، ج ۱، ص ۱۸۲ و نیز بحار، ج ۶۶، ص ۳٫

۳ ـ مدرک پیشین

حدیثى از امام صادق(ع) و خلوص حقیقى در انتظار

و از جمله شواهد در اینکه درجه خلوص در باب انتظار فرج لازم و بر آن تأکید شده و با آن همه فضائل انتظار حاصل مى شود ، روایتى است در «کافى» ، و در «نجم الثاقب» از «کمال الدین» از عمّار ساباطى از حضرت صادق (علیه السلام)نقل شده ، که ما در اینجا روایت را از «نجم الثاقب » نقل مى کنیم  ، و به بعضى از اختلاف عباراتى که در حدیث «کافى» در بعضى موارد است اشاره مى کنیم .^(۱)

 

عمّار ساباطى گوید: به خدمت حضرت صادق (علیه السلام)عرض کردم: عبادت کردن با امامى از شما که ظاهر نبوده و در زمان دولت باطل باشد افضل است ، یا عبادت کردن در زمان ظهور دولت حقّ با امام ظاهر از شما ؟

 

حضرت فرمودند: اى عمّار ! (به خدا قسم ) صدقه در پنهانى افضل است از صدقه در آشکار و علانیه ، و (به خدا قسم ) چنین است ; عبادت شما در پنهان با امام غیر ظاهر در دولت باطل افضل ــ بخاطر ترسیدن شما از دشمنان در زمان دولت باطل ــ و بهتر است از اینکه خدا را در زمان ظهور حقّ با امام ظاهر عبادت کنید ، (و عبادت با خوف در دولت باطل مثل عبادت در حال رضا در دولت حقّ نیست.)

 

بدانید که هر که از شما نماز بخواند (یک نماز فریضه با جماعت در وقت آن در حال پنهانى از دشمن خود و تمام کند آن را  ، خدا از براى او ثواب پنجاه نماز واجب در جماعت بنویسد ، و هرکه بجا آورد از شما) یک نماز واجب را (به صورت انفرادى ) در پنهانى از دشمن خود و آن نماز را در وقت آن بجا آورد و تمام کند حقّ تعالى از براى او ثواب بیست و پنج نماز ( به صورت انفرادى ) بنویسد ، و اگر یک نافله در زمان او بجا آورد ( و تمام کند آن را ) حقّ تعالى از براى آن ثواب ده نافله بنویسد.

 

و هرکه از شما عمل خوبى بجاى آورد حقّ تعالى از براى او بیست و پنج حسنه بنویسد ، و مؤمنى از شما ; وقتى که عمل را نیکو بجا آورد و با تقیّه دین دارى کند بخاطر ترس بر امام خود و بر جان خود ; زبان خود را نگاه دارد ; حقّ تعالى حسنات او را چندین برابر مى کند ، بدرستیکه خداىعزّوجلّ ; کریم است .

 

عرض کردم که: جان من به فداى تو  ، مرا راغب به عمل گردانیدى و تحریص بر آن نمودى ، و لکن مى خواهم بدانم که چگونه اعمال ما از اعمال اصحاب امام ظاهر در دولت حقّ افضل است ، با آنکه ما و ایشان همه بر یک دین مى باشیم؟

 

فرمود : شما بر آنان در ادا نماز و روزه و حجّ و به دانستن سایر امور دین و به عبادت نمودن خدا را در پنهانى از براى خوف دشمن خودتان پیشى گرفته اید ، و اطاعت خدا را در پنهانى مى کنید ، و با امام (علیه السلام)خود را در صبر کردن در دولت باطل شریک کرده اید (در حالتیکه انتظار دولت حقّ را دارید) و از پادشاهان بر امام خود و بر جانهاى خود مى ترسید ، و حقّ امام خود را در دست ظالمان مى بینید که شما را از حقّ خود منع کرده اند و بر مشقّت و سختى کشیدن در دنیا و طلب معاش کردن ناچاراند ، و بر دین خود ; در عبادت خود و طاعت کردن پروردگار خود و ترسیدن از دشمنان خود ; صبر مى کنند ، پس به این اسباب حقّ تعالى اعمال شما را چندین برابر کرده است ، پس گوارا باد این از براى شما.

 

عرض کردم: جان من به فداى تو باد ، هر گاه چنین است پس ما چرا آرزو کنیم که با ظاهر بودن حقّ از اصحاب حضرت قائم (علیه السلام)باشیم ، با آنکه ما امروز در زمان امامت تو و مشغول طاعت تو هستیم و اعمال ما بهتر از اعمال اصحاب دولت حق است؟

 

حضرت فرمود : سبحان الله ; آیا نمى خواهى که خداى عزّوجلّ حقّ و عدل را در بلاد خود ظاهر گرداند ، و حال همه نیکو گردد ، و کلمه خدا جمع گردد ، و مردم همه بر دین حقّ اجتماع نمایند ، و الفت و التیام در میان قلوب مختلفه بهم رسد ، و کسى در زمین خدا معصیت نکند ، و حدود خدا در میان خلق جارى گردد ، و حقّ به سوى اهلش رسیده و آن را اظهار نمایند ، و چیزى از حقّ به جهت خوف از مردم پنهان نگردد؟

 

بدان ، والله اى عمّار! کسى از شما نمى میرد (بر این حالى که شما بر آن مى باشید ـ یعنى از امور مزبوره از صبر و انتظار و خوف و سختى در معاش با دوستى اهلبیت (علیهم السلام) ـ) به این حالت دوستى ما ; مگر آنکه او نزد خداى عزّوجلّ از بسیارى از آنهائى که در جنگ بدر و اُحد حاضر شدند افضل است ، پس بشارت باد شما را.^(۲)

 

پس از قسمت آخر این حدیث شریف واضح شد که مؤمن ولو به ملاحظه آنکه اعمال او قبل از زمان ظهور امر فرج و دولت حقّ افضل از زمان ظهور باشد ، و لکن باید انتظار ظهور فرج حضرت قائم (علیه السلام)و دولت حقّ را داشته باشد ، و به کمال خلوص و اشتیاق همان ظهور امر حقّ و احکام دین و ظهور امر اولیاء الهى و رجوع حقوق آنها به سوى خودشان و برطرف شدن خوف از آنها و امثال این امور را داشته باشد.

 

منبع:  کتاب شیوه های یاری قائم آل محمد (ع)، آیه الله میزرامحمّدباقر فقیه ایمانى«ره»

 

——————————-
پی نوشتها:

 

۱ ــ توضیح اینکه اضافاتى که در روایت کافى نقل شده داخل پرانتز قرار داده شده .

۲ ــ کافى ج۱ ص۲۳۳ حدیث ۲ ، کمال الدین ص۶۴۵ .

چرا تعداد یاران اصلی امام زمان(عج)313 نفر است ؟

یکی از مسائل مهم درباره امام زمان (عج) و حوادث ظهور، مسئله 313 نفر از یاران آن حضرت است. برای بسیاری از افراد این سوال وجود دارد که این عدد چه خصوصیتی دارد و چرا امام زمان (عج) باید 313 نفر یار داشته باشد و مگر با این تعداد می توان در قیام جهانی پیروز شود؟ اگر می خواهید به پاسخ این قبیل سئوالات برسید، این مطلب را تا آخر بخوانید:

 

چرا 313 نفر؟
البته ما از جزییات و خصوصیات این مسئله آگاه نیستیم، ولی به نظر می رسد این عدد ویژگی خاصی نداشته باشد. دلیل مشهور شدن این عدد وجود برخی روایات است که تاکید کرده اند شمار یاران امام زمان (عج) به تعداد یاران رسول خدا (ص) در جنگ بدر است و چون در تاریخ نقل شده که تعداد اصحاب پیامبر در جنگ بدر 313 نفر بوده است، این قضیه مشهور شده که تعداد یاران امام زمان (عج) هم 313 نفر است.
امام صادق (ع) فرمود: «گویا می نگرم قائم را بر منبر کوفه و سیصد و سیزده نفر یارانش را که پیرامونش گرد آمده و به شمار اهل بدر هستند». (1)

آیا با 313 نفر می توان در جنگ پیروز شد؟
البته قیام امام زمان (عج) یک قیام ویژه است که نمی توان درباره جزییات آن به راحتی قضاوت کرد. در عین حال بنا نیست همه یاران حضرت تنها همین 313 نفر باشند.
در روایات درباره یاران حضرت، چند عدد بیان شده است. در برخی روایات به 313 نفر و در برخی روایات دیگر، به ده هزار نفر اشاره شده است.
ابوبصیر از امام صادق (ع) نقل می کند که حضرت فرمود: «تا حلقه کامل نگردد، قائم خروج نمی کند. گفتم کامل شدن حلقه به چند نفر است: فرمود: ده هزار نفر». (2)
در برخی روایات دیگر نیز به دوازده تا پانزده هزار نفر اشاره شده است. امام علی (ع) فرمود: «مهدی میان دوازده تا پانزده هزار یاور قیام خواهد کرد». (3)
در برخی روایات دیگر به توده های انبوهی اشاره شده که از نقاط گوناگون جهان، به ویژه مشرق زمین به یاری امام می شتابند. (4)
از مجموع این روایات می توان به این جمع بندی رسید که فرماندهان اصلی و مهم ترین یاران حضرت مهدی (عج) همان 313 نفر هستند، ولی در رده های بعدی، ده تا پانزده هزار نفر جزو یاران خاص حضرت هستند و در نگاهی کلی، هزاران، بلکه میلیون ها سرباز در این قیام حضور دارند.
در برخی روایات هم به تکمیل یاران حضرت اشاره شده است. امام صادق (عج) فرمود: «سیصد و سیزده نفر با او بیعت می کنند. او تا هنگام کامل شدن ده هزار نفر در مکه اقامت کرده، سپس رهسپار مدینه می شود». (5)

این 313 نفر اهل کجا هستند؟
در این باره نمی توان به طور قطع و یقین سخن گفت، ولی از روایات به دست می آید که این افراد از مناطق گوناگون عالم هستند و از نظر معنوی، برترین و کامل ترین افراد زمان خود به شمار می آیند که به محض شنیدن ندای امام زمان (عج) در مکه، به سرعت خود را به آن حضرت می رسانند.
از آنجا که این افراد، فرماندهی قیام حضرت در مناطق گوناگون را بر عهده خواهند داشت، به طور طبیعی، از مناطق مختلف عالم و شهرهای متفاوت خواهند بود.
در روایات آمده که در آغاز 45 تن از نُه قبیله و شهرهای مختلف نزد حضرت گرد می آیند، سپس به این عده افزوده می شود و از شهرهای مختلف و دوردست یاران حضرت با سرعت ویژه ای به سوی حضرت رهسپار می شوند و دور حضرت حلقه می زنند، در حالی که برخی از آن ها حتی هم دیگر را نمی شناسند.
در منابع دینی از بیش از هشتاد شهر و دیار نام برده شده که این عده (313 نفر) از آن شهرها هستند؛ شهرهایی مانند قم، کوفه، طالقان، گرگان، طبرتان، طرابلس، بیروت، دمشق، ری، فلسطین، قزوین، شیراز، دیلمان، بصره، اهواز و کرمان. (6)

این 313 نفر از نظر سن و جنسیت و نژاد چگونه اند؟
آن چه در حلقه یاران حضرت مهدی (عج) مهم است، ایمان و تقوا و قابلیت همراهی در قیام جهانی حضرت است، نه چیزی دیگر و به همین خاطر در این جمع ویژه، نه سن و سالم و مقام، موضوعیت دارد، نه جنسیت افرا و نه نژاد و رنگ و ملیت.
در بعضی روایات آمده که زنان تعدادی از یاران امام زمان (عج) را تشکیل می دهند. امام باقر (ع) فرمود: «سوگند به خدا، سیصد و چند نفر بدون وعده پیش گرد می آیند که در میان آنان پنجاه زن است». (7)
وجود زنان در میان یاران خاص و وزیران حضرت مهدی (عج) نشانه جایگاه والای زنان در انقلاب جهانی حضرت است. هم چنین یاران حضرت از صنف و نژاد ویژه ای نیستند، بلکه از گروه ها و نژادهای گوناگون و از سراسر جهان هستند. چنان که از روایات به دست می آید، اکثریت قریب به اتفاق یاران امام زمان (عج) را جوانان تشکیل می دهند.
امام علی (ع) فرمود: «یاران مهدی (عج) جزو جوانان اند و پیر و کهن سال در میان آنان وجود ندارد، جز تعداد اندکی». (8)
البته در این که مقصود از جوان بودن در این روایت چیست، دقیقاً نمی توان اظهار نظر کرد. شاید مقصود از جوان بودن آن است که یاران حضرت از نظر روحیه و قدرت و توان جوان هستند، ولی احتمال این که منظور از یاران جوان، سن کم آنان باشد، بسیار زیاد است. در مجموع می توان گفت بیشتر یاران حضرت مهدی (عج)، جوان و نیرومندند.

 

نویسنده: حبینیان

 

پی‌نوشت ها :
1. کمال الدین و تمام النعمه، ج2، ص 672.
2. کتاب الغیبه، ص 307.
3. اعلام والفتن، ص 65.
4. بحار الانوار، ج 51، ص 316.
5. ارشاد مفید، ج 2، ص 383.
6. اعیان الشیعه، ج 2، ص 84.
7. بحار الانوار، ج 52، ص 223.
8. همان، ج 53، ص 334.

شعر در مورد امام زمان